HİZAN İLÇESİNİN TARİHÇESİ

      İlkçağlara kadar inen tarihi varlığında ilk olarak Urartular’ın görüldüğü Hizan’da zaman zaman değişen etkinliklerle birlikte çeşitli göçlerin egemenliği sergilenmiştir. 1517 yılında Osmanlı hakimiyetine giren yöre topraklarındaki yerleşimi Nefs-i Hizan olarak anılırdı.

          Bu nedenle bölgenin yazılı tarih öncesi oldukça karanlıktır. M.Ö. 2000 yıllarından sonra Anadolu Hitit Devleti’nin egemenliği altına girmiştir. M.Ö. 1000 yıllarında Urartular Hizan’ı da içine alan Bitlis- Van çevresinde hükümdarlık kurduklar. Yöre daha sonraları sırası ile Pers , Makedonya, Roma, Bizans Devletlerinin egemenliği altına girmiştir. Bundan sonraki dönemelerde bölgede Türk Beyliklerinin egemenliğini ve hakimiyetini görüyoruz. Sırasıyla Sökmenler Beyliği , eyyübiler ve Şerefhanlılar Beylikleri yörede egemen olmuşlardır. 1517 Çaldıran Seferi sonrası Hizan , Osmanlı Denletinin hakimiyeti altına girmiştir.

          Hizan 19. yüzyılın ikinci yarısında Erzurum vilayetinin, Muş sancağına bağlı, Bitlis Nahiyesi’nin bir köyü idi. 1919 da yöresel bir düzenleme ile birinci sınıf kaza yapıldı. Bitlis iline bağlandı. 1929’da Bucak haline getirilen Hizan 1936’da Muş iline daha sonra 2885 sayılı yasa ile ilçe yapılarak Bitlis ilne bağlandı.Hizan adının nereden geldiği ve ne zaman verildiği konusunda derin ve esaslı bilgi olmamakla beraber 1914 yılında buraya Erzent ismi verildiği anlaşılmaktadır. Nitekim aynı tarihte burayı yöneten Murtaza’nın zamanında da buraya Erzent ismi verilmiş fakat bu ismin ne şekilde Hizan halini aldığı bilinmemektedir.

COĞRAFİ YAPISI ve İKLİMİ

    Ormanların var olmasına rağmen genelde seyrek bir bitki örtüsü vardır. Orman altı bitki örtüsünü kurakçıl bitki örtüsü oluşturur. Ormanları oluşturan başlıca ağaç türü meşeden başka soğuğa dayanıklı ardıç ve yabani meyve ağaçları azda olsa yer yer  görülür. Derin ve sulak vadi tabanlarında türlerin sayısı artma gösterir. Böyle kesimlerde özellikle söğüt, çınar , kavak, ceviz, fındık, yabani fıstık ve meyve ağaçları sıkça görülür.

     Hizan’da kaba çizgilerele karasal iklim görülmektedir. Ancak bu karasal iklim, doğunun sert ve karasal iklimi ile Akdeniz İklimi arasında bir geçiş özelliği gösterir. İlçede kış mevsimi soğuk ve yağışlı geçer. Kar yağışı çok olmamakta ve yağmur yağışı daha fazla görülmektedir. Yaz ayları sıcak ve kurak geçer. Doğuda ılıman iklim özelliği gösteren ender yörelerden biridir

Hizan Bitlis ile Van Gölü’nün güneyinde çok sarp ve yüksek bir bölgede yer almıştır. Kuzeyinde Tatvan, batısında Bitlis ili ile Şirvan, güneyinde Pervari ve doğusunda Van ili Gevaş ilçesi ile bir geçiş özelliği göstermektedir.

     İlçe yüzey şekilleri bakımından dağlıktır. Ova ve platolar yok denecek kadar azdır. Hizan’daki dağlar Güneydoğu Toros  Dağlarının bir uzantısıdır. Bu dağlar Van Gölü’nü besleyen küçük akarsularla, derin vadilerle bölünmüştür. Hizan’ın yüzölçümü 917 km^2’dir.İlçe topraklarının % 90’nında dağlar ve yüksek tepeler oluşturur. Önemli bir akarsu kaynağı yoktur.Batan Çayı, Akşar Çayı ve Hazar Çayı gibi küçük akarsuları vardır.

ULAŞIM VE İLETİŞİM

   Hizan, Bitlis ili merkezine 63 km uzaklıktadır. Ulaşımı sağlayan yol asfalt bir yoldur. Ayrıca  Hizan Tatvan ilçesine de bir asfalt yolla bağlıdır.Hizan ilçesine bağlı köylerle ulaşım sağlanmaktadır. Hiza-Bitlis, Hizan- Tatvan ve Hizan – Köyler arası ulaşım Fort Transit marka minibüsler ve taksi dolmuşlarla yapılmaktadır. Kış aylarında yoğun kar yağışı nedeniyle ulaşım aksamaktadır.

İlçede 1 PTT Şubesi 2 Adet santral ve İlçeye bağlı 10 Köyde santral bulunmaktadır. şehirler arası telefon görüşmeleri fiber optik vasıtası ile yapılmaktadır.

NÜFUS ve İDARİ YAPISI

Nüfusun gelişme hızındaki değişmeleri doğurganlık düzeyi ve göç olgusu etkilemektedir. İlçe nüfusunun % 50’si 0-14 yaş grubunu oluşturmaktadır. Doğurganlığın yüksek oluşu bu sonucu vermektedir. Nüfusun geri kalan bölümü ise genel olarak 15-65 yaş arasındaki grubu oluşturmaktadır. 2000 yılında yapılan genel nüfus sayım sonuçlarına göre :
            İlçe merkezi 11.067 (toplam nüfusun %25.76 si ),
            Köyler ve Kolludere Beldesi 31.886 (toplam nüfusun %74,24’ü),
            Toplam nüfus 42.953 dır.
            İlçemize bağlı bir kasaba,14 Mahalle ile 67 köy ve bu köylere bağlı 128 mezra vardır. Ortalama nüfus yoğunluğu km. kareye 50 kişi olup Türkiye ortalamasının altındadır.

Çalışan nüfusun büyük çoğunluğu (%80) tarım ve hayvancılıkla, geri kalan kısım ise esnaflık, ticaret ve sanatkarlıkla uğraşmaktadır. Okur-yazarlık oranı %60’dir.

       Yüzölçümü 969.2 km2. kare olan ilçemizde, ikisi eski bucak merkezi olmak üzere 67 köy ve 128 mezra vardır. İlçe merkezi 10 mahalle, Kolludere Beldesi ise 4 mahalleden oluşmaktadır Bu sayı ilçede yerleşim ve idari bölünmenin oldukça dağınık olduğunu göstermektedir. Köylerin birçoğunda karakol bulunmaktadır.

1 . HİZAN BELEDİYESİ

Belediye 1937 yılında kurulmuş olup 2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçlarına göre 11.067 kişiye 10 mahallede hizmet vermektedir. Ancak ilçe nüfusunun doğal artışı ve köylerden ilçe merkezine göç edenlerin sayısının hızla artması nedeniyle Belediye kısıtlı kaynak ve imkanları hizmet vermek noktasında olumsuz yönde etkilenmektedir

2 . KOLLUDERE BELEDİYESİ

1992 yılında Belediye teşkilatı kurulması kararı verilen Beldede İlk defa 1994 yılında seçimlerle teşkilat kurulmuştur. İlçeye Uzaklığı 35 Km. olan belde yolu sürekli ulaşıma açıktır.

 KÖYLER

İlçemize bağlı 67 köyümüz ve bu köylere bağlı 128 mezramız vardır. Köylerin hemen hemen tamamına yol,su, elektrik ve telefon gibi temel alt yapı hizmetleri gitmiştir.

Yolu olan köylerimizin bir kısmı ise araç trafiğine elverişli değildir. Bu köylerimizin yollarının çoğu dar açılmış ve gelen heyelanlar neticesi neredeyse kullanılmaz duruma gelmiştir.

Köy yollarında ciddi problemlerden biri , çakılama yapılarak bakımının yapılamamasıdır. Problemin çözümü için hiç olmazsa grup köy yollarının asfaltlanması gereklidir.

Birkaç Köyün haricinde hiç bir köyde içme suyu şebekesi yoktur. Çoğunlukla devlet tarafından yapılmış köy çeşmelerinde su ihtiyacı karşılanmaktadır. İçme suyu hiç olmayan köyümüz yoktur. Ancak mevcut çeşmeler de ihtiyacı karşılamamakta, çeşmeler ile su kaynakları arasındaki bağlantılar çok eskiden yapıldığı için zaman zaman arızalar meydana gelmektedir.